NIK skontrolował bezpieczeństwo paliwowe w Polsce, w tym fuzję Orlen-Lotos

Bezpieczeństwa paliwowe zagrożone?

– Działania kontrolowanych podmiotów nie doprowadziły do osiągnięcia celów wyznaczonych przez RM. Zapewniona zostały dostawy ropy i paliw, jednak proces połącznia Grupy Orlen i LOTOS spowodowały możliwość wystąpienia ryzyka. Strona rządowa tj. MKIŚ i MAP nie sprawowali odpowiedniej kontroli samego procesu fuzji – mówi dyr. Maciej Maciejewski

Nie osiągnięto również pełnej kontroli nad infrastrukturą przesyłową i magazynowania ropy i gazu ziemnego. Spółki Gaz-System i PERN wykonały swoje zobowiązania względem zabezpieczenia bezpieczeństwa energetycznego. Jednak swoich zadań nie wykonał minister ds. energii oraz Orlen. – dodaje dyr. Maciejewski.

Nie przeniesiono m.in. części infrastruktury do Gaz System i PERN m.in. IKS Solino czy części baz paliwowych na skutek blokady tego procesu przez Orlen.

NIK pozytywnie ocenia bieżące działania zabezpieczenia dostaw ropy do Polski. NIK ocenia pozytywnie również rozbudowę infrastruktury m.in. rurociągów, baz paliwowych czy terminali importowych. Pozytywnie oceniono również dywersyfikacje dostaw ropy. Zakupy ropy nie przekraczają 50 procent całości dostaw. Obecnie najwięcej ropy trafia do Polski z Arabii Saudyjskiej i Norwegii. Obecnie można przeładować w Gdańsku 36 mln ton ropy i 4 mln ton produktów naftowych.

MKIS pozytywnie działał na rzecz monitoringu i wpływu sytuacji paliw i ropy na rynku w związku z wojną na Ukrainie.

Ocena Fuzji

NIK przeanalizował również proces fuzji w tym zbycie aktywów na rzecz innych podmiotów w ramach procedury środków zaradczych wymaganej przez Komisję Europejską.

Według kontroli NIK Orlen otrzymał kwoty 4,6 mld złotych, nie uwzględniając kwoty otrzymanej od Unimot. Według NIK kwota ta jest poniżej 5 mld złotych rynkowej wartości. Najbardziej rażące miałabyć sprzedaż saudyjskiemu Aramco 30 procent udziałów w Rafinerii Gdańskiej. Orlen otrzymał 1,1 mld złotych podczas gdy wartość rynkowa, według NIK, wynosić miała 4,6 mld złotych.

Poza kwestiami finansowymi, Aramco miał dostać m.in. prawo weta dotyczących kluczowych decyzji inwestycyjnych. Skarb Państwa miał tez utracić m.in. wpływ na procesy rafineryjne zachodzące w samej Rafinerii Gdańskiej co stanowić ma 20 procent udziałów w polskim rynku paliw. Według NIK skarb państwa nie posiada prawa weta w sprawie potencjalnej sprzedaży aktywów Saudi Aramco innemu podmiotowi. Według NIK brak kontroli zarządczej wpływa również negatywnie na potencjalne ryzyko wystąpienia sytuacji niedoborów paliw na polskim rynku w przypadku, gdyby Saudi Aramco zdecydował eksportować swoje produkty naftowe poza Polskę.

MAP nie kontrolował odpowiednio procesu fuzji. Nie miał m.in. informacji na temat wartości kontraktów dotyczących sprzedaży aktywów. Ministerstwo opierało się również na niepełnych danych dotyczących efekty synergii płynących z fuzji. Minister Aktywów Państwowych nie dokonał analizy środków zaradczych, nie wykorzystywał również rekomendacji dotyczących zabezpieczenia bezpieczeństwa paliwowego państwa stworzonych przez firmy doradcze.

MAP nie wprowadził m.in. spółki grupy Lotos jako podmiot podlegających ochronie, co miałoby dać mu dostęp do informacji i danych związanych z wejściem Saudi Aramaco. MAP nie przeprowadził odpowiedniej konsultacji procesu fuzji oraz zastosowanie trybu odrębnego w sprawie przyjęcia uchwały, która pozwoliła pominąć m.in. obszar konsultacji. To miało pozwolić na szybką ścieżkę przyjęcia fuzji. Minister miał do maksimum eliminować dyskusję na poziomie rządowym.

Część infrastruktury paliwowej zamiast przekazać operatorom przesyłowym np. PERN, kontrole nad bazami paliwowymi przejął prywatny Unimot.

NIK dostrzega potrzebę podjęcia zwiększenia kontroli w zakresie bezp. paliwowego. M.in. do Premiera o wyznaczenie organu administracji państwowej do kontroli i realizacji polityki rządu ds. logistyki w sektorze naftowym oraz ustalenie terminów niedokończonych zadań i ustalenie celów tej polityki.

Do MAP NIK apeluje o zwiększenie kontroli poprzez nadzór właścicielski nad Grupą Orlen. Do MKiŚ ocenie skutków wprowadzenia środków zaradczych w procesie fuzji na rynek naftowy i gazowy.,

Źródło: NIK